ترکی آذربایجانی و جایگاه آن در میان سایر گویش‌های ترکی

زبان‌های ترکی که جمعیت گویشوران آن ها به بیش از ۲۰۰ میلیون نفر می‌رسد، از خانواده‌ی زبان های اورال-آلتایی است. ترکی اوغوزی، یکی از شاخه‌های مهم خانواده‌های زبان‌های ترکی است که بیشترین جمعیت متکلمان زبان ترکی دارد. زبان ترکی آذربایجانی، ترکی استانبولی و ترکی ترکمنی از خانواده‌ی ترکی اوغوز قرار دارند.

گویش‌ها و لهجه‌های ترکی شباهت‌های بسیاری به یکدیگر دارند. اغلب لغات پایه (ضمایر، ریشه‌ی اکثر فعل‌ها، اسم‌های ساده و قدیمی، پسوندها) بسیار شبیه یکدیگر هستند. دستور زبان اغلب گویش‌های ترکی نیز بسیار شبیه به یکدیگر است. آنچه که این گویش‌ها را از یکدیگر متفاوت کرده است درجه‌ی اول، در تغییر کردن تلفظ‌ها بر اثر فاصله‌ی جغرافیایی و در درجه‌ی دوم ورود لغات خارجی متفاوت به هر یک از از این گویش‌ها است.

زبان ترکی دارای گویش‌ها و لهجه‌های متعددی است. در رایج‌ترین طبقه‌بندی گویش‌های ترکی به شش دسته تقسیم می‌شود که عبارتند از:

خانواده‌ی چوواش (اوغور یا بلغار)

خانواده‌ی شمال غربی (قپچاق)

خانواده‌ی جنوب غربی (اوغوز)

خانواده‌ی جنوب شرقی (قارلق)

خانواده‌ی شمال شرقی (سیبری)

خانواده‌ی خلجی (آرغو)

زبان ترکی آذربایجانی، یکی از زبان‌های ترکی متعلق به خانواده‌ی ترکی اوغوزی است. این زبان بیشتر در آذربایجان و ایران تکلم می‌شود، اما در کشورهای ترکیه، عراق، گرجستان و روسیه هم گویشوران نسبتاً فراوانی دارد. زبان‌های ترکی استانبولی و ترکی آذربایجانی از یک ریشه هستند و دارای ساختارهای زبانی مشابهی می‌باشند. البته، برخی تفاوت‌هایی نیز دارند که در همین نوشته به برخی از آنها اشاره کرده‌ام.

زبان ترکی آذربایجانی، یکی از مهم‌ترین گویش‌های شاخه‌ی اوغوز از شاخه‌های زبان‌های ترکی است که با ترکی استانبولی و ترکی ترکمنی در یک شاخه قرار می‌گیرد و می‌توان گفت که گویش و لهجه‌ی مرکزی ترکی اوغوزی (ترکی جنوب‌غربی) محسوب می‌شود. ترکی آذربایجانی دارای قواعدی ساده با کمترین استثناء است، که یادگیری آن را ساده و شیرین می‌نماید. همچنین الفبای زبان ترکی آذربایجانی طوری است که این زبان همان‌گونه که نوشته می‌شود، خوانده می‌شود و همان‌طور که خوانده می‌شود، نوشته می‌شود.

زبان ترکی آذربایجانی، بعد از ترکی استانبولی پرگویشورترین گویش زبان ترکی است؛ به عبارت دیگر، ترکی آذربایجانی بعد از ترکی استانبولی بیشترین تعداد متکلمین را در بین لهجه‌های ترکی دارا می‌باشد.

در ایران، بیشترین گویشوران ترکی آذربایجانی در استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، زنجان، همدان، مرکزی، قزوین و تهران ساکن هستند.  

برخی از تفاوت‌های ترکی آذربایجانی و ترکی استانبولی

ترکی آذربایجانی را می‌توان لهجه‌ی مرکزی زبان ترکی اوغوزی در نظر گرفت. بعد از یاد گرفتن ترکی آذربایجانی، یادگیری گویش‌ها و لهجه‌های دیگر زبان ترکی بسیار، به ویژه یادگیری ترکی استانبولی بسیار آسان‌تر خواهد شد؛ زیرا، ترکی استانبولی شباهت بسیار زیادی به ترکی آذربایجانی دارد؛ به طوری‌که، هر دوی اینها را می‌توان لهجه‌های یکدیگر دانست.

ناگفته نماند که ترکی استانبولی و ترکی آذربایجانی در حدود ۵۰۰ سال پیش زبانی واحد بودند و حتی نام‌های جداگانه نیز نداشتند. به همین سبب، پیشینه و ادبیات کلاسیک مشترکی دارند.

می‌توان گفت که یادگیری زبان ترکی آذربایجانی بسیار آسان‌تر و راحت‌تر از ترکی استانبولی است؛ زیرا قواعد ترکی اذربایجانی بسیار ساده‌تر و آسان‌تر از قواعد ترکی استانبولی است و استثناهای کمتری دارد؛ حال‌آن‌که دستورزبان ترکی استنانبولی کمی پیچیده‌تر از دستورزبان ترکی آذربایجانی است و استثناهایی نیز وجود دارد که یادگیری ترکی استانبولی را سخت‌تر می‌کند.

همچنین یادگیری ترکی آذربایجانی برای کسانی که زبان فارسی را می‌دانند راحت‌تر است، زیرا کلمات ترکی آذربایجانی و فارسی کلمات مشترک زیادی دارند و برخی ساختارهای جمله در این دو زبان نیز به هم شبیه است.

به عنوان مثال، این جملات را در نظر بگیرید:

من نشسته‌ام. اگر سؤالی دارید از من بپرسید.

Mən oturmuşam. Sualınız varsa, məndən soruşunuz.

همان‌طور که می‌بینید، زمان فعل « نشسته‌ام» و «oturmuşam»، ماضی نقلی است.

همچنین «از من» و «məndən» کاملاً هم‌معنی هستند. پسوند

-dan/-dən

در ترکی آذربایجانی دقیقاً به معادل «از» در زبان فارسی است.

(از پیچیدگی‌های گرامر ترکی استانبولی این را بگویم که همین پسوند دو شکلی در ترکی استانبولی دارای چهار شکل است:

-dan/-den/-tan/-ten

تعداد شکل‌های اغلب پسوندها در زبان ترکی استانبولی دو برابر ترکی آذربایجانی است.)

حال، همین دو جمله‌ی فارسی را به ترکی استانبولی ترجمه می‌کنیم:

‌Ben oturuyorum. Sorunuz varsa, bana sorunuz.

در حالی‌که در جمله فارسی فعل «نشسته‌ام» در زمان ماضی نقلی به کار رفته است اما در ترجمه‌ی این جمله به ترکی استانبولی این فعل را در زمان حال به کار ببریم؛ یعنی «oturuyorum» (می‌نشینم) صحیح است و «oturmuşum» (نشسته‌ام) برای این جمله غلط است. می‌بینید که تسلط به به منطق زمان فعل‌ها در ترکی استانبولی کمی سخت‌تر است.

در ترجمه‌ی جمله‌ی دوم به ترکی استانبولی در مقابل «از من»، «bana» (به من) به کار رفته است. البته همان‌طور که در بالا گفتم، معادل «از» فارسی در ترکی استانبولی «dan/den/tan/ten» می‌باشد؛ اما در این جمله نمی‌توان «benden» (از من) آورد؛ چون‌که فعل این جمله sormak است.

به سبب همین دلایل و دلایل دیگر، شما خواهید توانست، ترکی آذربایجانی را سریع‌تر و آسان‌تر از زبان ترکی استانبولی یاد بگیرید. پس اگر می‌خواهید هم ترکی استانبولی و هم ترکی آذربایجانی را یاد بگیرید، توصیه‌ی من به شما این است: با ترکی آذربایجانی شروع کنید.

آموزش ترکی آذربایجانی – دوره‌ی غیر حضوری (آفلاین) صوتی - متنی – تصویری

این دوره برای چه کسانی مناسب است؟

اگر به زبان و ادبیات ترکی آذربایجانی و فرهنگ آذربایجان علاقه دارید، این دوره را برای شما طراحی کرده‌ام. گوش فرا دهید، بخوانید، فرا بگیرید و لذت ببرید.

اگر زبان مادری‌تان ترکی آذربایجانی است و می‌خواهید زبان مادری خود را به صورت دقیق و صحیح و کامل و جامع یاد بگیرید، این دوره متعلق به شما است.

اگر می‌خواهید در آذربایجان زندگی کنید و می‌خواهید زبان شیرین ترکی آذربایجانی را یاد بگیرید تا با مردم خون‌گرم آذربایجان انس بگیرید و ارتباط صمیمانه‌ای‌تری برقرار کنید، حتما به این دوره نیاز دارید.

اگر قصد ادامه‌ی تحصیل در جمهوری آذربایجان را دارید، این دوره برای شما بسیار عالی است.

اگر می‌خواهید با جمهوری آذربایجان تجارت کنید،‌ دوره‌ی آموزش غیرحضوری ترکی آذربایجانی را از دست ندهید.

اگر قصد مهاجرت به جمهوری آذربایجان را دارید، با شرکت در دوره‌ی آموزش غیر حضوری ترکی آذربایجانی، زبان ترکی آذربایجانی را سریع و آسان اما دقیق و کامل یاد بگیرید.

اگر قصد اقامت یا کار در آذربایجان را دارید، حتما در دوره‌ی غیرحضوری ترکی آذربایجانی شرکت کنید.

اگر می‌خواهید مکالمه‌ی ترکی آذربایجانی را یاد بگیرید، این دوره عالی است؛ زیرا مکالمه‌های کاربردی فراوانی را در این دوره تدرس کرده‌ام.

اگر می‌خواهید ترکی آذربایجانی را در سریع‌ترین زمان ممکن، به صورت صحیح و روان صحبت کنید، با شرکت در این دوره، خواهید توانست.

اگر می‌خواهید گرامر زبان ترکی آذربایجانی به صورت دقیق، آسان و کاربردی یاد بگیرید، این دوره بسیار عالی است.

اگر می‌خواهید نوشتار زبان ترکی آذربایجانی را به صورت دقیق و آکادمیک یاد بگیرید، این دوره برای شما طراحی شده است.

اگر می خواهید مسلط به زبان ترکی آذربایجانی شوید، حتماً در این دوره شرکت کنید.

ویژگی‌های دوره‌ی آموزش غیرحضوری ترکی آذربایجانی

ترکی آذربایجانی را سریع، آسان و راحت اما دقیق و کامل یاد بگیرید: اگر می‌خواهید ترکی آذربایجانی را در زمانی نسبتاً کوتاه اما به صورت کامل و جامع فرا بگیرید، این دوره متعلق به شما است.

طول دوره‌ی غیر حضوری ترکی آذربایجانی: دوره غیر حضوری ترکی آذربایجانی شامل ۴ ترم است که هر ترم تقریباً از ۱۰ درس تشکیل شده است.

برنامه‌ریزی و زمان‌بندی برای یادگیری ترکی آذربایجانی: اگر مشکل کمبود زمان دارید و وقت‌تان تنگ است و نمی‌توانید زمان مشخصی را برای شرکت در کلاس‌های ترکی آذربایجانی در نظر بگیرید، نگران نباشید. دوره‌ی «غیرحضوری ترکی آذربایجانی» برای شما طراحی شده است؛ این دوره را بدین شکل برنامه‌ریزی کرده‌ام که شما پس از دریافت درس‌ها از طریق تلگرام، تا پنج روز برای گوش دادن و خراندن هر درس، رفع اشکال و فرستادن تمرین‌ها فرصت دارید. پس از فرستادن تمرین‌ها توسط شما، من درس بعدی را خواهم فرستاد.

کانال تلگرام آموزش ترکی آذربایجانی

یک دوره‌ی استاندارد، آکادمیک و کاربردی: اگر می‌خواهید ترکی آذربایجانی را به صورت دقیق، صحیح، کاربردی و حرفه‌ای یاد بگیرید، این دوره، برای شما طراحی شده است.

استاد خوب و حرفه‌ای: به احتمال زیاد، شما در شهر، یا روستا یا نزدیکی محل زندگی‌تان به یک استاد ترکی آذربایجانی حرفه‌ای یا منابع آموزش این زبان دسترسی ندارید. دوره‌ی آموزش غیرحضوری ترکی آذربایجانی این نیاز شما رفع خواهد کرد؛ زیرا این دوره، هم نیاز شما را به یک استاد ترکی آذربایجانی خوب و حرفه‌ای رفع خواهد کرد (حالا تعریف از خود نباشد! من مدرس ترکی آذربایجانی خوبی هستم!).

یک منبع استاندارد، کاربردی و نسبتاً جامع: همچنین شما به سایر منابع آموزشی ترکی آذربایجانی نیازی نخواهید داشت (البته این سخن به معنای این نیست که شما لازم نیست که دیگر هیچ کتاب، روزنامه یا سایت یا مقاله‌ای به زبان ترکی آذربایجانی نخوانید یا فیلم و ویدئو تماشا نکنید! بلکه بعد از گذراندن این دوره، قادر خواهید بود که به زبان ترکی آذربایجانی صحبت و مکالمه کنید، متون ترکی آذربایجانی را بخوانید و درک کنید یا فیلم و ویدئو و اخبار را تماشا کنید و درک کنید. پرواضح است که انجام این کارها حین گذراندن دوره و بعد از آن موجب عمق یادگیری، افزایش دایره‌ی واژگانی‌ و تثبیت هر چه بیشتر آموخته‌های‌تان می‌شود).

مرور و تکرار: اهمیت مرور و تکرار در یادگیری بر کسی پوشیده نیست. در دوره‌ی آموزش غیر حضوری ترکی آذربایجانی، دروس پنجم، دهم، پانزدهم، بیستم، بیست و پنجم و... به مرور مطالب ارائه شده در درس‌های قبلی و همچنین بررسی و پاسخ‌دهی تمرین‌های ارا‌یه شده در درس‌های پیشین (چهار درس قبلی) اختصاص داده شده است. علاوه بر این، در این درس‌ها، نمونه‌هایی از موسیقی اصیل آذربایجانی به همراه متن ترانه آورده شده است.

صرفه‌جویی در وقت و هزینه‌ی شما: با شرکت در دوره‌های مجازی به جای دوره های حضوری، در وقت و هزینه‌های خود صرفه‌جویی می‌کنید. علاوه بر این به محیط زیست هم کمک می‌کنید؛ زیرا افزایش استقبال از دوره‌های مجازی سبب کاهش تردد‌های غیر ضروری در شهر، کاهش مصرف سوخت، کاهش آلودگی هوا و کمک به محیط زیست می‌شود.

ترکی آذربایجانی کدام شهر؟ برخی از زبان‌آموزان می‌گویند که می‌خواهم ترکی تبریزی، ترکی ارومیه‌ای، ترکی زنجانی، ترکی تهرانی، ترکی ایرانی، ترکی مراغه‌ای، ترکی باکویی و... یاد بگیرم. باید بگویم که این سؤال اشتباه است و از نظر علمی در واقع یک ترکی آذربایجانی وجود دارد که با نام‌های «ترکی آذربایجانی»، «زبان آذربایجانی» یا «ترکی آذری» شناخته می‌شود.

البته ناگفته پیدا است که لهجه‌های این شهرها با یکدیگر اندکی تفاوت دارند و برخی کلمات در برخی شهرها رایج است و در برخی شهرها نیست. من در این دوره زبان استاندارد ترکی آذربایجانی را آموزش می‌دهم اما کلماتِ پرکاربردِ متفاوتِ رایجْ در شهرها و مناطق مختلف آذربایجان را نیز آورده‌ام.

به عنوان مثال، در اکثر شهرها و مناطق آذربایجان به ماست، qatıq گفته می‌شود؛ درحالی‌که در تبریز و حومه به ماست yoğurd می‌گویند. البته اکثر آذربایجانی‌ها معنی هر دو کلمه را می‌دانند. من در این دوره، هر دوی این کلمات را آورده‌ام و اشاره کرده‌ام که در کدام مناطق و شهرهای آذربایجان کدام‌یک از این دو کلمه به کار می‌رود.

در هر صورت نگران این نباشید که من می‌خواهم ترکی زنجانی، ترکی اورمیه‌ای، ترکی مراغه‌ای، ترکی باکویی، ترکی ایرانی، ترکی تهرانی، ترکی تبریزی یاد بگیرم اما این ترکی آذربایجانی است! شما بعد از گذراندن این دوره، به شرط انجام منظم و مستمر تمرین‌های هر درس، به آسانی قادر به صحبت به زبان ترکی آذربایجانی خواهید بود و به راحتی خواهید توانست با مردم شهرها و مناطق مختلف آذربایجان، از جمله تبریز، باکو، ارومیه، زنجان، ترک‌های تهران و مناطق دیگر مکالمه و حتی مکاتبه نمایید.

گواهینامه ترکی آذربایجانی: اگر می‌خواهید پس از گذراندن دوره آموزش غیرحضوری ترکی آذربایجانی، مدرک معتبر قابل ترجمه دریافت کنید، می‌توانید در جهاد دانشگاهی استان آذربایجان شرقی - واحد آبرسان تبریز، ثبت نام کنید. البته نیازی به مراجعه‌ی حضوری نیست.

من مجید عزمی، مدرس و مترجم ترکی آذربایجانی و ترکی استانبولی و طراح و مدرس این دوره هستم.

این دوره را برای کسانی طراحی کرده‌ام که می‌خواهند ترکی آذربایجانی را به صورت آکادمیک، اصولی، صحیح و کاربردی یاد بگیرند.

من برای طراحی، نوشتن و ضبط دوره‌ی غیرحضوری ترکی آذربایجانی زحمت فراوانی کشیده‌ام تا بتوانم منبعی کامل، جامع، آموزنده و کاربردی را در اختیار علاقه‌مندان به زبان و ادبیات ترکی آذربایجانی قرار دهم.

ادامه‌ی این مطلب را بخوانید: آموزش ترکی آذربایجانی – دوره‌ی غیر حضوری (آفلاین) صوتی - متنی – تصویری _ قسمت دوم

درس ۱. آموزش الفبای ترکی آذربایجانی - دانلود

درس ۲. آموزش حروف صدادار ترکی آذربایجانی - دانلود

درس ۳. آموزش فعل بودن - زمان حال (.Mən tələbəyəm) - دانلود

درس ۴. صرف افعال در زمان حال (İndiki Zaman) - دانلود

دانلود درس ۱ تا ۱۰

دانلود درس ۱۱ تا ۲۰

جدید:   دانلود درس‌های ۲۰ تا ۲۵، درس‌های ۵.۱، ۱۰.۱، ۱۵.۱ و درس‌های مکالمه ۱ تا ۷